Istorijat Vrnjačke Banje
Kraljica banjskog turizma, kako neformalno nazivaju Vrnjačku Banju, od davnina je bila poznata po svojim lekovitim izvorima. Ovo područje je bilo naseljeno još u praistoriji. Arheološki nalazi, oruđe iz mlađeg kamenog doba, otkrivaju mogućnost da su i praistorijski ljudi koristili banjske izvore. O lekovitosti vode u Vrnjačkoj Banji prvi put se može čuti u doba Rimljana. Oni su na ovom mestu izgradili lečilište Aquae Orcinae, i izvor tople vode Fons Romanus. Veruje se da su prethodno i starosedeoci, keltsko pleme Skordisci, koristili vodu sa izvora za piće, kupanje i lečenje. Koliko je banjska voda bila čuvena u antičko doba, najviše govore brojni zlatnici koji su pronađeni. Rimljani su bacali tadašnje novčiće u bunare. Osim zlatnika iz 2. do 4. veka, u banji su takođe pronađeni i ostaci bazena za kupanje. Veruje se da su i južni Sloveni znali za lekovitost mineralnih voda kada su nastanili balkansko poluostrvo. Ipak, o istoriji Vrnjačke Banje tog doba se malo zna. U legendama se spominje da su Turski begovi i spahije umeli da dolaze na odmor u banju, dok je domaće stanovništvo bilo primorano da ih služi. Starosedeoci su tada, kako legende kažu, zatrpavali izvore iz revolta. Tridesetih godina 19. veka, u Srbiji, oslobođenoj od turske vlasti, knez Miloš Obrenović unajmljuje geologa Herdera da ispita mineralne vode. 1835. saksonski baron izvršio je prvu analizu vranjačke tople mineralne vode i ocenio je kao veoma kvalitetnu, upoređujući je sa Karlovim Varima u Češkoj. Na moderan razvoj, banja je ipak sačekala još tridesetak godina.
Banjsko jezgro sagradili su ugledni ljudi Kruševca, Kraljeva i Trstenika. Oni su se udružili i osnovali Osnovatelno fundatorsko društvo kiselo vruće vode u Vrnjcima 1868. godine. Otkupili su zemljište na kom su se nalazili izvori lekovite vode, koje je do tada bilo u rukama seoskih gazda i sagradili prve objekte.
Samo ime Vrnjačka Banja je dobila po selu na čijem ataru se nalazila. Samo godinu dana posle ulaganja Društva kiselo vruće vode, banjsko jezgro je postalo veoma popularno. Tada se nametnuo i problem smeštaja gostiju, jer kuće lokalnog stanovništva nisu imale kapacitete da prime sve one koji su želeli da dođu.
Pored reke nicale su takozvane krajnjače, kolibe koje su bile namenjene za izdavanje. Prvi ugostiteljski objekat bila je gostionica iz 1885. godine Koste Petrovića Rakice.
Po rečima kustosa muzeja u Vrnjačkoj Banji, Jelene Borović, najbitnija godina za Vrnjačku Banju bila je 1888. Tad General Jovan Belimarković, veoma ugledna ličnost tog doba (minisatar vojni, unutarnjih dela, građevine i namesnik za vreme vladavine maloletnog Aleksandra Obrenovića) odlučuje da ovde sagradi letnjikovac.
Već sledeće godine, vilu u Vrnjcima posetio je kralj, a od tada pa sve do Balkanskih ratova, ova lokacija je veoma popularna kod srpske aristokratije. Svi koji su nešto značili u tadašnjem srpskom društvu, oficirska, finansijska, politička i kulturna elita okupljala se u banji, a letnjikovac Belimarkovića bio je i mesto na kom su se donosile neke važne, istorijske odluke u Srbiji.
Balkanski ratovi i Prvi svetski rat nisu uspeli da izbrišu lepote banje u Vrnjcima, pa čim se završilo sa ratnim danima i banja doživljava procvat. Između dva rata, elita i aristokratija društva ponovo je kao središte svojih okupljanja izabrala Vrnjačku Banju. Najbogatiji ljudi Srbije ovde su gradili vile i letnjikovce, a neke od njih su i danas sačuvane.
Posle Drugog svetskog rada i sa dolaskom komunizma, većina vila je nacionalizovana, a banja menja svoju klijantelu. Više nema sjaja i raskoši elite, nego se u banju šalju pacijenti na lečenje. Već šezdesetih grade se novi objekti, a osamdesetih broj posetilaca Vrnjačke Banje biva rekordan, 200 000 turista sa 2 miliona noćenja.
Geografija Vrnjačke Banje
Vrnjačka Banja smeštena je u Centralnoj Srbiji, u oblasti Raška. Nalazi se na samo 200 km od glavnog grada, Beograda, 25 km od Kraljeva, i 7 km od Trstenika. Smeštena je u dolini reke Zapadne Morave. Sa juga, istoka i zapada zaštićena je planinom Goč, dok je od vetrova sa severa štiti lanac Gledićkih planina. Područje banje nalazi se na 220 m nadmorske visine. Kroz samu banju prolaze dve reke, Lipovačka i Vrnjačka.
Na Zapadnoj Moravi, 25 km od Vrnjačke banje nalaze se Podunavačke bare koje su prava atrakcija za sve koji vole reku i sportski ribolov.
Klima banje u Vrnjcima je umereno kontinentalna, karakterišu je snežne zime, bez jakih mrazeva i svežija leta. Prosečna temperatura tokom godine je oko 100 C, a leti je prosečna tepmeratura 200C.
Tokom godine je umereno oblačno, sa najviše padavina tokom meseca juna i oktobra, dok u septembru ima najmanje atmosferskih padavina. Zahvaljujući planinama koje okružuju prostor banje, vetrovi su slabi, čak 170 dana tokom godine je bez vetra.
Vrnjačku Banju krasi bujna vegetacija. Kako se nalazi u šumsko – planinskom vencu Kopaonik, ona je prekrivena bogatim najčešće lipovim šumama. Pored lipe, u banji je dosta i zimzelenog drveća, bora i jela.
Vrnjačka banja je dobro povezana sa svim krajevima Srbije drumskim i železničkim saobraćajem. Na ovom području ukrštaju se magistralni putevi Beograd – Sofija i Beograd – Atina.
Mineralne vode: izvori, lečenje
Izvori lekovite vode Vrnjačke Banje korišćeni su još u Antici. Ipak, prvi banjski lekar u modernoj istoriji bio je Josif Pančić. Po njegovim savetima vodom iz Vrnjaca lečio se i Pavle Mutavdžić, zahvaljujući kojem je otpočeo razvoj i gradnja prvih banjskih objekata.
Sedam izvora mineralne vode nalazi se na području banje u Vrnjcima: Topla voda, Snežnik, Slatina, Jezero, Beli izvor, Borjak i Vrnjačko vrelo. Među njima nalaze se izvori i tople i hladne vode. Za lečenje se koriste Topla voda, Snežnik, Slatina i Jezero. Dve vode se i flaširaju kao stone mineralne vode.
Topla voda je jedinstveni izvor mineralne vode na celom svetu. Jedino ovde na planeti temperatura vode je ista kao i temperatura ljudskog tela, 36,50 C. Mineralna voda pripada vrsti alkalnih ugljeno – kiselih toplih voda. Topla voda je prvi izvor koji je prilagođen banjskom turizmu. Još 1883. godine sagrađen je Kursalon, odaje za primanje gostiju, a zidano kupatilo sagrađeno je 1892.
Snežnik je izvor alkalne mineralne, ugljeno – kisele hladne vode. Temperatura vode je 170 C. Izvor je počeo da se koristi za lečenje posle Prvog svetskog rata. Na zahtev austrougarskih oficira izvor je očišćen, a od 1920, na izvoru je podignuta česma.
Slatina je takođe izvor hladne vode. Temperatura je 140 C. Pripada redu alkalnih zemnoalkalnih akrotopega. Voda sa ovog izvora koristi se kao pomoćno terapijsko sredstvo, isključivo u kombinaciji sa drugim mineralnim vodama.
Jezero je izvor vode koja je otkrivena znatno kasnije. Dok su većina mineralnih voda poznate još od 19. veka, za mineralnu vodu sa Jezera zna se tek od 1978. godine. Spada u alkalne zemnoalkalne ugljeno – kisele tople vode. Temperatura vode je 270 C. Nalazi se između Snežnika i Slatine.
Mineralne vode Vrnjačke Banje leče brojne bolesti:
- šećerna bolest( dijabetes tip1, tip 2 i komplikacije)
- stanje posle preležane žutice
- bolesti žučne kese i žučnih puteva
- oboljenja pankreasa
- čir želuca i dvanaestopalačnog creva
- neinfektivna oboljenja tankog i debelog creva
- oboljenja organa za varenje
- stanje posle hirurškog odstranjivanja žučne kese
- stanja posle resekcije jednjaka, želuca i creva
- hronična ginekološka oboljenja i sterilitet
- infekcije bubrežne karlice, mokraćne bešike i mokraćnih puteva
- kalkuloza mokraćnih puteva i funkcionalnih oboljenja
- reumatske bolesti
- posttraumatska stanja
- degerativna stanja
Lečenje se sprovodi pijenjem, kupanjem, inhaliranjem i ispiranjem mineralnim vodama. Uvek je potrebno konsultovati lekara pri upotrebi ovih voda. U Vrnjačkoj Banji se nalazi i specijalizovana bolnica „Merkur“.
Smeštaj u banji
Vrnjačka Banja kao turističko mesto pruža mogućnost smeštaja u hotelima, apartmanima i ležajima u privatnom smeštaju. Broji oko 15 000 mesta za turiste. Takođe je omogućen i smeštaj u specijalizovanoj zdravstvenoj ustanovi „Merkur“.
Osim spa objekata, sauna, otvorenih i zatvorenih bazena, kuglana, u Vrnjačkoj Banji su na raspolaganju i kongresne sale (najveća broji 1200 mesta).
Hoteli u Vrnjačkoj Banji su: Fontana, Promenada, Zvezda, Slavija, Orion, Slatina, Železničar, Snežnik, Park i Aleksandar.
Turističke atrakcije banje
Osim zdravstvenog turizma, Vrnjačka Banja je čuvena i po drugim zanimljivostima. Kako je naseljena od vremena praistorije brojni spomenici kulture i ranijih civilizacija krase ovu kraljicu banja.
Rimski bunar Fons Romanus slučajno je pronađen prilikom kaptaže 1924. godine. Osim pravilno isklesane stene sa izvorom, pronađeni su i ostaci prvog bazena. O vremenu kada je mineralna voda banje Vrnjci korišćena, najbolje svedoče novčići koji su pronađeni kod bunara i u bazenu. Oni datiraju od vremena Avgusta do Valentinijana. Staklena piramida iznad Rimskog bunara izgrađena je 1989. Godine. Od II svetskog rata pa do tad, bunar je bio sakriven od javnosti betonskim pločama.
Oruđe iz vremena praistorije (mlađeg kamenog doba) može se videti u stalnoj postavci „Ladarište – praistorija Vrnjaca“ Zavičajnog muzeja. Zavičajni muzej je najstarija građevina (građen od 1888) u Vrnjačkoj banji posle crkve i nalazi se iznad izvoda Topla voda. Poznati je i kao zamak Belimarković.
Zavičajni muzej je otkupljen od porodice Belimarković 1968. godine sa namenom za kulturu. Do tada su u njemu živeli naslednici čuvenog generala Belimarkovića, koji je krajem 19. veka popularizovao Vrnjačku banju, sagradivši letnjikovac – Zamak Belimarković.
Gost u ovom zamku bio je i sam kralj, Aleksandar Obrenović. Kako je general Jovan Belimarković bio veoma uticajna ličnost tadašnje Srbije i jedan od namesnika Vlade, bitne istorijske odluke donele su se upravo u ovom zamku.
„Etnografsko nasleđe Vrnjačke Banje“ i „Spomen soba đenerala Belimarkovića“ su takođe stalne postavke Zavičajnog muzeja. U njima se nalaze svedočanstva života Srbije s druge polovine 19. Veka, pa sve do 60-tih godina 20. veka.
Najstarija građevina u Vrnjačkoj Banji je Hram rođenja presvete Bogorodice iz vremena vladavine Miloša Obrenovića, a u okolini banje nalaze se manastiri Žiča, Studenica, Ljubostinja i Stubal koji čuvaju uspomenu na slavnu srednjovekovnu istoriju Srbije i dinastiju Nemanjića.
Iz perioda pre Prvog svetskog rata ostala je zapamćena i jedna ljubav, ljubav oficira Relje i učiteljice Nade i most na kom su se oni sastajali – Most ljubavi. Most ljubavi je mesto na kom devojke koje žele da sačuvaju svoju ljubav dolaze i kače katance potpisane njihovim imenima i imenima njihovih partnera, a ključeve po običaju bacaju u reku.
Ovaj običaj datira sa početka 20. veka kao uspomena na nesrećnu Nadu, koju je Relja ostavio jer se tokom rata zaljubio u Grkinju. Nada je po legendi umrla od tuge i bola za svojim oficirom. Njihova ljubav i Most ljubavi opevan je i u pesmi Desanke Maksimović „Molitva za ljubav“.
Od Mosta ljubavi pa sve duž Vrnjačke reke prostire se čuveni Banjski park. Park je građen još od 1888. godine, ali je više puta preuređivan. Godinama je rastao i razvijao se. Šetalište dugačko 2 km koje je zaštićeno lipovim drvećem, japanski vrt koji dočarava vegetaciju i način života u Japanu, nisko ukrasno rastinje, ali i skulpture domaćih i stranih autora čine park simbolom Vrnjačke Banje.
Bujna vegetacija ukrašava i planinu Goč na čijim padinama je smeštena Vrnjačka Banja. Čist vazduh i mikro klima pomaži anemičnim osobama, dobri su za jačanje metabolizma i nervnog sistema. Do najvišeg vrha Goča može se stići putem Vrnjačka Banja – Stanišinci. Na Goču se nalaze brojne lekovite trave, čak i neke endemske biljne vrste. Takođe projni su i ribnjaci sa gockom pastrmkom.
Ribolovci mogu uživati i na Zapadnoj Moravi. Na 10 km od Vrnjačke Banje uređene su Podunavačke bare gde se organizuju brojna sportska dešavanja, pa i sportski ribolov.
Tri fubalska terena, sportska hala, bazeni, ski staza, teniski tereni, tereni za odbojku na pesku, veštačka stena za penjanje i brojni drugi objekti i sportski tereni, ali i klima i reljef čine Vrnjačku Banju pogodnom za sportski turizam.
Najveću posećenost Vrnjačka Banja tokom godine beleži za vreme Karnevala. Tada se banja gosti brojne turiste, kako domaće, tako i iz inostranstva. Vrnjački Karneval je po posećenosti odmah posle festivala Egzit i Guča. Veliki broj maskembala, festivala, izložbi, koncerata, pozorišnih predstava i sportskih dešavanja se organizuje u julu, a u spomen osnivanja Osnovatelnog fundatorskog društva kiselo vruće vode u Vrnjcima (14. jul). Centralni događaj je međunarodna karnevalska povorka.
Ukoliko želite da posetite Vrnjačku Banju, prporučujemo da pogledate našu stranicu sa smeštajnim kapacitetom.
