Osnovne karkateristike Vranjske Banje – položaj, klima i istorija
Ušuškana u istoimenoj kotlini Vranjska Banja predstavlja još jedan prirodni biser Južne Srbije. Odlikuje je dobra povezanost sa svim krajevima naše zemlje, prelepa priroda i dobro iskorišćeni lekoviti potencijali ovog područja. Dolina Banjske reke (desna pritoka Južne Morave) obrasla gustom šumom, u kojoj je Vranjska Banja, na 420 metara nadmorske visine, smeštena, samo dodatno utiče na pozitivno raspoloženje koje ćete u ovoj banji osetiti. Okolo nje uzdižu se prekrasne planine, sa visokim vrhovima koji se pružaju na blizu 2.000 metara nadmorske visine. Ove planine u okruženju, koje i te kako mame veliki broj posetilaca u ove krajeve, takođe imaju uticaj na klimu Vranjske Banje, a samim tim i na zdravlje posetioca koji u njoj borave. Te moćne planine, neodvojivi deo turističko-zdravstvene ponude Vranjske Banje su: Besna Kobila (1.922 metara nadmorske visine), Besna Kobila – Patarica (1.672 metara nadmorske visine), i Srpska Čuka (1.415 metara nadmorske visine). Od glavnog grada Srbije ova banja je udaljena dugih 420 kilometara, u pravcu juga. Međutim od većeg grada Južne Srbije Niša udaljena je 116 kilometara, a od istoimenog grada, Vranja svega 10-ak kilometara. Izuzetno je dobro saobraćajno povezana i sa inostranim gradovima poput Atine u Grčkoj, i Skoplja u Makedoniji; od autoputa Beograd – Atina deli je svega 5 kilometara, a od prve železničke stanice samo 2,5 kilometra. Vranjska Banja u samom susedstvu, u istoj kotlini, ima još jednu poznatu Banju Južne Srbije – Bujanovačku Banju. Dakle, cele ovo područje je izuzetno bogato lekovitim potencijalima koji se zahvaljujući ovim banjama iskorišćavaju na pravi način. Vranjska Banja se od ostalih banja u našoj zemlji najviše izdvaja po izuzetno visokoj temperaturi njenih lekovitih voda, koja ide i do neverovatnih 96°C.
KlimaVranjske Banje sadrži, uglavnom, odlike umereno-konitnentalne klime; međutim, zahvaljujući Besnoj Kobili i ostalim planinama, i brdima u njenom okruženju, ona sadrži i neke odlike podplaninske klime. To znači da su ovde leta ona prava, topla leta, ali su i u najvrelijim danima noći sveže, prijatne. Zime su umereno hladne, a posebnu pogodnost i prijatan boravak čini uglavnom mirno vreme; s obzirom na njenu poziciju u Vranjskoj kotlini, okolna brda, i izuzetno bujnu vegetaciju, Vranjska Banja je poprilično zaštićena od naleta jakih vetrova. Iako nema vetrova koji bi uticali na pročišćenost vazduha na ovom prostoru, nema ni mnogo zagađivača koji bi uticali na zagađenost vazduha. Sâmo prirodno okruženje, bujne i guste šume, održavaju ovaj vazduh čistim i svežim.
Duga je istorija Vranjske Banje. Ona seže u daleku prošlost, u praistoriju. Još praistorijski čovek je uvideo potencijale i blagodeti ovih krajeva Južne Srbije; ostaci urni i keramike otkriveni su kraj toplih izvora pokraj reke Banjštice. Malo, po malo, ovi neobično vreli izvori privlačili su mnoge – mir i zadovoljstvo na ovim prostorima pronalazili su Dardani, Tračani, Iliri, Kelti, Rimljani, Vizantijci… i to sve, u vreme kada razvijena banja na ovim prostorima nije postojala; sve što je bilo dovoljno da privuče brojne posetioce bili su njeni vreli lekoviti izvori. Prvi put u pisanim dokumentima područje Vranjske Banje se pominje još u povelji Strefana Dušana ( četrnaesti vek). Za vreme vladavine Turaka, takođe se mnogo pričalo o ovoj banji; turci su imali običaj da je zovu Ilidža i da maksimalno iskorišćavaju sve njene lekovite potencijale. Iako su boravili na ovom području, i koristli se njenim prirodnim darovima, dugi niz vekova nije učinjen ni jedan pomak ka izgradnji banje na ovom području; čak, šta više za vreme brojnih ratova u to vreme, područje Vranjske Banje je više puta bilo razarano, i pustošeno. Nikakav pozitivan uticaj na ovom području od strane turaka nije se desio sve do kraja osamnaestog veka, kada je turski paša, po imenu Ćor-Mehmed, iz Vranja, podigao prva dva bazena. Treći bazen izgradio je njedov sin Husein 1842.godine. To su bili prvi koraci ka izgradnji nečega što bi se moglo nazivati banjskim, prirodnim lečilištem; međutim iako je izgradnja ovih bazena u kombinaciji za izuzetno lekovitom vodom dovela do popularizacije ovog područja, ni jedan smeštajno-ugostitetljski objekat nije bio još uvek izgrađen. Izgradnja jednog takvog objekta desila se tek dvadeset godina kasnije, odnosno 1860. godine. Odmah, nakon oslobođenja od Turaka, Vranjska Banja je zaista počela sa izgradnjom. Naravno, ovaj vrtoglavi razvoj nije bio kostantan, bilo je tu kao i u svakoj priči i uspona i padova; ubrzani razvoj banje usporavali su nemiri i neadekvatna lokalna politika. Tada i dobija naziv koji je zadržala do današnjih dana – Vranjska Banja, i to prema obližnjem gradu Vranju.
Prvih godina devetnaestog veka izgrađeno je više smeštajnih objekata u Vranjskoj Banji, među kojima su: Balkan, Zora, Bosna, Kosovo, Grand, Državni hotel (zgrada današnjeg zavoda)… U tom periodu Vranjska Banja je imala tu čast da je posećuju važni ljudi naše zemlje, poput Kralja Petra I Karađorđeviča i Kraljice Drage Mašin. Do današnjih dana sačuvana je i specijalna kada Kralja Petra I Karađorđevića. Zahvaljujući ovim kraljevskim posetama Vranjskoj Banji, ona je postala članica Udruženja Kraljevskih banja Srbije kao i Asocijacije Kraljevskih banja Evrope.
U periodu između Prvog i Drugog svetskog rata, Vranjska Banja je privlačila brojne turiste iz iznostranstva; pogotovo iz Grčke sa kojom je veoma dobro saobraćajno povezana. Da dobar položaj nije bio jedini razlog za veliku posetu stranaca, već i kvalitet njenih voda, svedoči to da su je posećivali i mnogi drugi stranci, poput Austrijanca. 1929. godine izgrađeno je prvo pravo lečilište u Vrnjaskoj Banji koje je podrazumevalo izgradnju kupatila, vodovoda, postavku električnog osvetljenja, i nove kaptaže lekovitih izvora. Nakon završetka velikih ratova, usledio je dalji razvoj banje: izgrađeni su novi ugostiteljski objekti, a preuređeni i obnovljeni stari, već postojeći; podignuta je nova brana; popločavanjem je regulisano i lepo sređeno korito Banjske reke; uređen je i prelepi park sa veoma retkim biljkama.
Lečenje, terapije, i izvori mineralne vode u Vranjskoj Banji
Ukoliko ste se ikada zapitali – koja je banja sa najotoplijim izvorima u Evropi, i koje su temperature u pitanju – Vašem traganju je kraj. Odgovor se nalazi u naslovu ovog članka, i on ceo govori o njoj. Da, dobro ste pročitali Vrnjaska Banja je banja sa najtoplijim izvorima lekovite vode u Evropi. Temperatura najtoplije vode koja izbija na ovom području iznosi, neverovatnih 96°C. Međutim, na nekm mestima voda izbija u formi pregrejane vodene pare, čija temperatura prelazi 110°C. Šta mislite koliko je potrebno jajetu da se skuva u vodama ove temperature? J Šalu na stranu, zahvaljujući ovim vrelim termomineralnim izvorima, Vrnjaska Banja je poznata u celoj Evropi, i spada u jedno od najvećih prirodnih bogatstava koje poseduje naša zemlja. Koliko ima izvora tople mineralne lekovite vode u Vranjskoj Banji? Ima ih nekoliko, pa kao takvi formiraju jednu posebnu hidrotermalnu zonu koja zauzima prostor od čak 60 kilometara. Neki od njih su: Sumporoviti izvor, Mešoviti izvor, Gvožđeviti izvor, Vrući izvor, Velika česma…
Ove tople lekovite mineralne vode zahvaljujući svom hemijskom sastavu i temperaturi pomažu u lečenju i tretmanima sledećih bolesti:
- Raznih oblika reumatizma;
- Ginekoloških oboljenja (sterilitet u početnoj fazi);
- Posttraumatska stanja (stanja nakon povreda, hirurških intervencija);
- Bolesti disajnih organa;
- Neuralgije;
- Bolesti organa za varenje;
- Anemije;
Lekovite termomineralne vode Vranjske Banje, se koriste u tretmanima ovih i drugih bolesti na različite načine, a sve u zavisnosti od bolesti o kojoj je reč. Tako imamo primenu ovih voda u terapijske svrhe pijenjem, inhaliranjem, vaginalnim orošavanjem, kupanjem. Takođe većina ovih voda se prilikom primene terapije rashlađuje, jer su temperature izuzetno visoke. U Vranjskoj Banji postoje i peloidne terapije odnosno terapije u kojima se koriste maske od lekovitog sumpornog blata. Sve terapije se sprovode u specijalizovanoj ustanovi, Zavodu za prevenciju, lečenje i rehabilitaciju oboljenja od degenerativnog reumatizma i posttraumatskih stanja „Vranjska Banja“. U okviru njega nalaze se: kabinet za fizikalnu terapiju i masažu; odeljenje za elektrokardiografiju; banjska poliklinika; klinička laboratorija; rendgenološki kabinet… ovaj zavod ima tradiciju dugu 42 godine.
Rekreacija, izleti, zanimljivosti u okolini Vranjske Banje
Turističkih atrakcija u okolini Vrnajske Banje ima na pretek. Posetioci, pored prirodnih čudesa kao što su neverovatni izvori vrele vode mogu uživati i u mnogim drugim prirodnim lepotama, ali i u kulturno-istorijskim spomenicima. Takođe, u okviru same Vranjske Banje nalazi se veliki, lepo uređeni banjski park, bioskop, nekoliko sportskih terena i biblioteka. Postoje lepi uslovi za bavljenje planinarenjem i skijanjem u ovim predelima. Za nešto dalje izlete koji iziskuju ceo dan uživanja posetioci najrađe biraju sledeće: posetu Vranju, gradiću tradicionalnog duha, starim trgovačkim mestom koje poseduje mnogobrojne kulturno-istorijske spomenike; obilazak i kupanje (ukoliko je leto J ) u prelepom veštačkom Vlasinskom jezeru; posetu Vladičinom Hanu i Surdulici; obilazak prekrasnog manastira iz četrnaestog veka, manastira Prohor Pčinjski; posetu „komšijskoj“ banji – Bujanovačkoj Banji; obilazak srednjovekovnog utvrđenja, Markove kale; obilazak hidroelektrane Vrla I-IV; posetu kući Bore Stankovića; crkvu Svetog Ilije; obilazak mesta na kojem se nalaze ostaci srednjovekovnog grada Izoma; posetu Narodnom muzeju u Vranju…
Vrnjaska Banja je čuvena još po nečemu, osim po svojim vrelim izvorima lekovite vode; čuvena je po jednoj manifestaciji koja se tradicionalno održava već tačno pola veka; u pitanju je manifestacija „Dani karanfila“, na kojoj se održava smotra narodnog stvaralaštva, tradicionalnih jela, ručnih radova, tradicionalnih zanata, narodnih nošnji, folklora, ali i svečani, zabavni izbor za Mis karanfila. J
Pored svoje popularnosti, izuzetnih prirodnih lekovitih potencijala, prelepog okruženja i kvaliteta terapija koje u svom Zavodu Vranjska Banja pruža, ona i dalje nema veliki broj ugostiteljskih objekata. Smeštaj možete rezervisati na dva mesta: u Hotelu „Železničar“, i u Zavodu za reumatizam „Vranjska Banja“.
