Beograd večiti grad
Beograd, smešten na ušću reka Dunava i Save, jedan je od najstarijih gradova u Evropi, grad čija istorija je duga više od 7000 godina. To je grad burne prošlosti koji je zbog svog strateškog položaja, na mestu gde se sudaraju istočna i zapadna civilizacija, bio pod opsadom mnogih vojski. U njegovoj okolini je vodjeno 115 ratova a rušen je 44 puta.
Probijajući se kroz istorijske naslage nailazimo na ostatke različitih kultura, koje svedoče o životu starog Beograda koji je privlačio ljude različitih veroispovesti i etničke strukture.
Danas je Beograd pravoslavni, hrišćanski grad koji ima svoju slavu Vaznesenje gospodnje – Spasovdan, koju je grad uzeo 1403. godine kada ga je despot Stefan Lazarević proglasio za svoju prestonicu.
Beograd u praistoriji
Ispitivanjem raznih arheoloških nalazišta u Beogradu i njegovoj okolini dokazano je da ovaj kraj bio naseljen još u paleolitu, starijem kamenom dobu.
Najpoznatija kultura vezana za praistoriju je Vinčanska kultura (5500 p.n.e. – 4500 p.n.e.) koja je dobila ime po Belom Brdu, Vinči. To su bile prve zemljoradničke naseobine koje su se izdvajale od ostatka evrope po velikim naseobinama, najranijoj bakarnoj metalurgiji i, pre svega, vinčanskom pismu koje je starije i od sumerskog klinastog pisma.
Sve ovo dokazuje da je područije Beograda bilo naseljeno u kontinuitetu još od pradavnih vremena i da je intenzitet naseljavanja samo rastao.
Rimski period
Pre dolaska Rimljana, oko 300. godine p.n.e, na području Beograda su se nalazili Kelti koji su mu dali ime Singidun, sa značenjem ‘Dun’ – tvrdjava.
Rimljani dolaze i osvajaju grad 33. godine p.n.e. i daju mu romanizovano ime Singidunum, i ostaju tu naredna četri veka.
Pod rimskom vlašću Beograd se razvijao, od male varoši postao veliki grad, i dočekao propast ove moćne države.
Prva rimska vojna posada, pripadnici Mezijskih legija, dolazi u I veku i iz tog perioda potiču grobovi u obliku bunara pronadjeni na trgu republike. Svoj procvat Singidunum doživljava 86. godine dolaskom Legije IV Flavija, kada je u današnjem Gornjem gradu na Kalemegdanu izgradjeno prvo utvrdjenje od kamena.
Za vreme cara Hadrijana u prvoj polovini II veka Singidunum dobija status grada i njegov značaj raste, najviše zbog toga što se nalazio na važnom rimskom putu (Via militaris) koji je povezivao rimska naselja i tvrdjave duž dunavskog Limesa.
Vizantija
Nakon smrti cara Teodosija 395. godine rimsko carstvo se deli na dva dela, istočno i zapadno, i Singidunum tada postaje pogranično utvrdjenje Vizantije.
Zbog svog isturenog položaja na granici bio je česta meta napada i razaranja. Osvajači su se menjali: Goti, Avari, Sarmati, Sloveni, Huni i drugi.
Za vreme vladavine vizantijskog cara Justinijana I, 535. godine grad se obnavlja i opasuje bedemima i ponovo postaje veliki i sjajan.
Krajem VI veka varvari osvajaju grad i ime Singidunum se gubi i ne pojavljuje više u istoriji.
U pisanim dokumentima ime Beograd se prvi put pojavljuje u pismu pape Jovana VIII bugarskom knezu Borisu, o smenjivanju beogradskog hrišćanskog episkopa Sergija.
Nakon toga se u Beogradu smenjuju razne vojske, Franci, Bugari i Madjari, sve dok 1018. godine ponovo ne postaje vizantijska pogranična tvrdjava.
Nakon toga, u naredna dva veka, kroz Beograd su prolazili krstaši koji su ga pustošili.
Srednjovekovna istorija Beograda
U sastav srpske države Beograd ulazi 1284. godine za vreme vladavine kralja Dragutina i postaje jedno od vladarskih sedišta dinastije Nemanjića. Kralj Dragutin je svoga sina Vladislava oženio nećakom ugarskog kralja Andrije II i kao svadbeni dar dobio je Beograd sa Mačvom.
Nakon smrti kralja Dragutina baograd opet zauzimaju madjari.
U želji da naprave jak bedem protiv najezde nove osvajačke sile, turaka, madjari dopuštaju razvoj Beograda.
Za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića (1403. – 1427.) Beograd postaje srpska prestonica, kulturni i religijski centar i doživljava svoj procvat: izgradjena je Mitropolitska crkva, nova tvrdjava, despotov dvorac, bolnica i biblioteka.
Despotov naslednik Djuradj Branković je bio primoran da 1427. godine preda grad madjarima, a on podiže Smederevsku tvrdjavu po ugledu na Beogradsku.
Za vreme madjarske stogodišnje vladavine Beograd naglo stagnira, a srpsko stanovništvo se povlači na periferiju grada.
Osmanlijska vladavina
Pod vodjstvom sultana Sulejmana veličanstvenog turci su 28. avgusta 1521. godine uspeli da osvoje Beograd, posle stogodišnjeg opsedanja njegovih zidina. Grad su razorili i otvorili sebi put ka zapadnoj Evropi.
Strateški položaj Beograda se promenio i on u narednih 150 godina postaje miran grad, koji je dobio sve obrise orijentalne kasabe. Razvili su se zanatstvo, saobraćaj i trgovina i nikle su brojne džamije.
Svoj vrhunac pod turcima grad postiže u XVII veku, kada broji 100.000 stanovnika.
Austrijanci nakon turskog poraza pod Bečom 1688. godine zauzimaju beograd, ali ga turci vraćaju posle dve godine i ponovo razaraju.
Austrijanci pod vodjstvom princa Evgenija Savojskog zauzimaju Beograd 1717. godine u za vreme njihove dvadesetogodišnje vladavine grad gubi orijentalne crte i počinje da liči na srednjeevropske gradove.
Turci ponovo zauzimaju Beograd 1739. godine i ruše bedeme, austrijske kuće, kasarne i objekte i ponovo gradu daju orijentalni izgled.
Janičari 1801. godine uspostavljaju svoju vlast i u gradu i okolini, kada počinje period bezvlašća, pljački i nasilja.
Budjenje nacionalne svesti
Zulum koji su sprovodile dahije, kao i seča knezova, bili su povod za Prvi srpski ustanak koji je 1804. u Orašcu podigao Djordje Petrović, koga su turci nazvali Karadjordje.
Dve godine kasnije ustanici su osvojili grad, a 1907. su zauzeli i Beogradsku tvrdjavu.
Iste godine Beograd postaje glavni grad i u njemu počinje da zaseda Praviteljstvujušči sovjet, a 1811. u njemu se osnivaju prva ministarstva.
Turci se nakon propasti prvog srpskog ustanka 1813. vraćaju u gotovo prazan Beograd, čije je stanovništvo izbeglo u strahu od turaka.
Knez Miloš Obrenović 1815. podiže Drugi srpski ustanak, i zahvaljujući svojim diplomatskim i vojničkim sposobnostima osvaja deo po deo srpskih teritorija.
Na zahtev Rusije 1830. Srbija dobija unutrašnju autonomiju. Beograd postaje privredno i kulturno središte i podižu se prvi značajni objekti: Saborna crkva, Konak kneginje Ljubice, dvorski kompleks u Topčideru i dr.
Beograd postaje prestonica kneževine Srbije 1841. za vreme vladavine Mihaila Obrenovića, a turci konačno napuštaju Beograd 18. aprila 1867. simboličnom predajom ključeva, posle vladavine od 346 godina.
Nakon Berlinskog kongresa 1878. i zvaničnog priznanja nezavisne Srbije, počinje brzi privredni i kulturni razvoj Beograda.
Beograd u dva svetska rata
Nakon svih razaranja Beograd nije čekalo mirno vreme. Austrija je 28. jula 1914. objavila rat Srbiji, a kao povod je iskoristila atentat Gavrila Principa na austrijskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda.
Nakon četvoromesečnog bombardovanja, austrijske trupe su ušle u Beograd 2. decembra 1914., ali su se zadržale samo do 15. decembra, jer su se povukle nakon veličanstvene pobede Srpske vojske u Kolubarskoj bici.
U septembru sledeće, 1915. godine, nemačko austrijske trupe pod komandom feldmaršala Mekenzena osvajaju Beograd, nakon čega slede tri godine stradanja Beogradjana.
Srpska vojska oslobadja Beograd 1. novembra 1918. godine.
Formiranjem nove države Srba, Hrvata i Slovenaca Beograd ponovo postaje prestonica koja se ubrzano razvija. Na početku Prvog svetskog rata broj stanovnika Beograda je iznosio 100.000, a već 1940. godine je iznosio 320.000. Grad se širi prema Avali, Čukarici, Košutnjaku i Dunavu.
Demonstracije Beogradjana 27. marta 1941. protiv pristupanja trojnom paktu su izazvale reakciju Nemačke, koja je 6. aprila 1941. bombardovala Beograd nanoseći gradu velike ljudske žrtve i materijalna razaranja, pri čemu je uništena i narodna biblioteka.
U narednih šest dana nemačka vojska okupira Beograd i ostaje u njemu pune četri godine.
Beograd je bombardovan i razaran kako od nemačke avijacije, tako i od strane savezničkih bombardera.
Beograd oslobadjaju vojnici sovjetske Crvene armije i narodnooslobodilačkog pokreta jugoslavije 20. oktobra 1945. godine.
Nakon završetka rata Beograd počinje ubrzano da se razvija, i već 1948. je započeta izgradnja Novog Beograda na drugoj obali Save. Grad postaje privredni, društveni i kulturni centar novostvorene socijalističke države i u njemu se održaju raznovrsne manifestacije i medjunarodni skupovi.
Moderni Beograd
Zadnje bombardovanje Beograda i Srbije je počelo 24. marta 1999. godine od strane najmoćnijeg vojnog saveza u istoriji, NATO-a, i trajalo je 78 dana. U ovoj agresiji je poginulo oko 2.500 gradjana Srbije, a mnogo više ih je ranjeno. Razorena je i uništena brojna infrastruktura, medju kojima i mnoge bolnice, škole, crkve i manastiri.
Beograd se, kao i uvek u svojoj burnoj hiljadugodišnjoj istoriji, i od ovoga oporavlja i danas je to evropska metropola prepuna značajnih institucija, sportskih i kulturnih dešavanja, prepuna restorana, hotela i beogradskih kafana. Ima izuzetan saobraćajni značaj kao železničko i saobraćajno čvorište, i kao medjunarodno rečno i vazdušno pristanište.
Najveće bogatstvo Beograda nije materijalno, ne nalazi se u zgradama i hotelima, već u ljudima, u gostoprimstvu beogradjana i gipkom hodu beogradjanki.
Ili kako ga je doživeo naš veliki nobelovac Ivo Andrić: ‘Ovaj veliki grad bio je, izgleda, oduvek ovakav: istrgan, prosut, upravo kao da nikad ne postoji, nego večno nastaje, dogradjuje se i oporavlja. S jednog kraja niče i raste, a sa drugog vene i propada. Uvek se kreće i talasa, nikad ne miruje i ne zna šta je spokoj i tišina. Grad na dve reke, na velikom prostoru sapet vetrovima’.