Banje Balkana

banje na balkanu

Balkansko poluostrvo zauzima površinu od oko 550.000 km2 na kojoj živi oko 53 miliona stanovnika. Nalazi se u jugoistočnom delu Evrope. Države koje pripadaju Balkanu su: Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Srbija, Rumunija, Makedonija, Bugarska, Albanija, Grčka i jednim malim delom Turska (oko 3%).

Područje Balkanskog poluostrva karakteristično je po brojnim prirodnim bogatstvima.  Okružuju ga Jadransko, Jonsko, Sredozemno, Egejsko, Mramorno i Crno More i reke Dunav i Sava. Bogatu hidro-strukturu čine i brojne druge reke i jezera. Na Balkanu se nalaze veliki planinski sistemi – Dinarske planine, Šarsko-Pindski planinski masiv, Karpatski, Balkanski i Rodopski sistemi planina. Najveća ravnica na Balkanu je Panonska nizija. Posebno bogatstvo prirode predstavlja ogroman broj termomineralnih izvora lekovite vode, kojih ima na hiljade, a najviše ih je u Rumuniji. S obzirom na prirodne uslove, povoljnu klimu, blizinu mora i ogromnu količinu termalnih voda, zdravstveni turizam na Balkanu je odlično razvijen. Tradicija i kultura banjskih i klimatskih lečilišta su veoma bogate i duge u balkanskim zemljama, a same države ostvaruju izuzetnu saradnju na polju razvoja ovog vida turizma.

U Rumuniji se nalazi preko 3.000 termomineralnih izvora, tj. jedna trećina od njihovog ukupnog broja u Evropi. Takođe, povoljna mikro-klima i brojna nalazišta lekovitog blata daju značajna doprinos lečenju mnogih bolesti u preko 70 banjskih centara u Rumuniji. Najviše banja nalazi se u Transilvaniji, a među njima su najpoznatije: Banja Feliks, najstarije banjsko lečilište u Rumuniji, Banja Herkulana, Banja Govora, Banja Sovata, Banja Kovansa, Banja Borsek, Okna Sibiuluj itd. Na planinskim područjima Rumunije najpoznatije banje su: Banja Olanesti koja ima najviše termalnih izvora od svih banja u Rumuniji i predstavlja prvu banju Evrope po efikasnosti u lečenju kožnih bolesti, Kalimaneš Kačulata, Džoadžiu Baj i dr. Jedinstvenost Rumunije sa aspekta balneologije predstavljaju nekadašnji rudnici soli koji su pretvoreni u banjske centre. Od njih treba pomenuti: Prajd, Slanik Prahova i solanu Turda. U primorskom području, na kom postoje brojna jezera poznata po lekovitom sapropeljskom mulju, ističu se: Neptun, Mangalija, Eforia Nord i Saturn. Banje u Rumuniji raspolažu dobrim smeštajnim kapacitetima, u njima funkcionišu moderni zdravstveni centri, a turističku ponudu upotpunjuju prirodne lepote i obilje kulturno-istorijskih spomenika.

S obzirom da pripada jednom od najvećih geotermalnih pojaseva na svetu, Turska ima preko 1.300 prirodnih termalnih izvora, sa različitom temperaturom vode od 20-110oC. Prema broju i izdašnosti izvora i kvalitetu termalnih voda, Turska spada u 7 najbogatijih zemalja na svetu. U njoj se nalazi oko 190 balneoloških centara, a najviše u regijama Mramornog mora i Egejskog mora, blizu velikih gradova Istanbula, Izmira i Ankare. Od turskih banja treba spomenuti letovalište Češme (na srpskom fontane), centar istoimene oblasti na obalama Egejskog mora, koji je ime dobio po velikom broju termomineralnih izvora sa ovog područja. Na Crnom moru ističu se banje Rize – Ajder i Samsun – Ladik. U Anatoliji se nalazi Kangal Banja jedinstvena u svetu po termalnoj vodi u kojoj žive ribice veličine 2-10 cm i čine vodu izuzetno efikasnom u lečenju kožnih bolesti. Jedno od najvećih prirodnih bogatstava Turske je svakako Pamukale. Ovaj jedinstveni prirodni fenomen koga čine krečnjačke formacije zupčastih ivica i bazena, stvorene dejstvom termomineralih voda koje izviru na planini Kal, nalazi se na jugozapadu Turske, blizu grada Denizlija. U neposrednoj blizini lokaliteta Pamukale nalaze se i ostaci antičke banje Hijerapolis koja potiče iz II veka p.n.e. Čitavo ovo područje nalazi se pod zaštitom UNESCO-a, kao prirodno i kulturno dobro od velikog značaja.

Od oko 850 izvorišta koja se nalaze u Grčkoj voda se eksploatiše sa oko 350 izvora, a u banjskoj terapiji se koristi voda sa 180 izvora. Ukupno je 142 vode na kojima su izvršene hemijske analize. Po hemijskom sastavu mogu se podeliti na natrijum-hloridne, natrijum-hloridne ugljeno-kisele i kalcijum-magnezijum ugljeno-kisele vode. Pod nadzorom Grčkog udruženja banja nalazi se ukupno 14 centara, dok ostalim balneološkim centrima upravljaju lokalne vlasti. Banje u Grčkoj su na različitom nivou razvijenost – u nekim banjama postoje samo kupatila sa termalnom vodom, druge se nalaze u sklopu većih gradskih sredina, a najrazvijenije grčke banje pored zdravstvenih i smeštajnih usluga nude i brojne druge zanimljive sadržaje – velnes centre, akva parkove, sportske terene, konferencijske sale, kulturno-istorijske znamenitosti itd. Najpoznatije banje u Grčkoj su: banje smeštene na Peloponezu – Lutraki (najstarija i najpoznatija grčka banja), Kaiafaz, Metana, Kilini,  na ostrvu Evia Edipsos, na ostrvu Kikladi Kitnos i Santorini, Ikarija na ostrvu Dodekanes, zatim u centralnoj Grčkoj Kamena Vourla, Banja na Termopilima, Ipati, Platistomo, Smokovo u Tesaliji. U okolini Kavale, na severoistoku Grčke je Banja Elefteres, Nigrita je kod grada Seres u Makedoniji, a blizu Soluna, u severnom delu Grčke nalazi se Banja Lagadas.

            Bugarska je zemlja sa preko 500 lekovitih izvora koji imaju vodu temperature između 12oC i 103oC i veoma su raznovrsni po svom hemijskom sastavu. Takođe, duž obale Crnog mora postoje brojna nalazišta lekovitog blata i lekovite gline, klima je veoma povoljna i sa velikim brojem sunčanih sati u toku godine, a zdravstvene usluge u bugarskim balneološkim centrima su na veoma visokom nivou. Najpoznatije banje u kontinentalnom delu Bugarske su: Sandanski, Velingrad (u okolini ove banje nalazi se preko 70 termalnih izvora), Sapareva Banja (sa najtoplijom vodom od 103oC), Ćustendil (udaljena 20 km od granice sa Srbijom), Hisar, Pavel Banja, Vršec,  a na bugarskom primorju poznati balneološki centri su: Pomorje, Konstantin i Elena, Albena, Balčik i dr.

U Makedoniji funkcioniše svega nekoliko banjskih centara. Najviša temperatura vode je u Banji Bansko (73oC), a onda slede: Banja Kočani (55oC), Banja Kezovica (54oC), Katlanovska Banja (40,5oC), Debarska Banja (38,6oC), Negorci Banja (38oC) i Kumanovska Banja (31oC).

Termomineralne vode u Crnoj Gori nažalost nisu još uvek dovoljno istražene, tako da je banjski turizam poprilično nerazvijen. Postoji nekoliko vazdušnih banja (Plav, Lovćen i Kolašin), kao i tri centra zdravstvenog turizma na Jadranskom moru: Banja Igalo, Prčanj i Ulcinj, koje u zdravstvenim tretmanima koriste morske lekovite faktore i hladnu mineralnu vodu.

Od svih zemalja bivše Jugoslavije Srbija zauzima prvo mesto po bogatstvu termomineralnih voda koje se koriste u balneološkom lečenju. U više od 40 banjskih centara postoji preko 1.000 registrovanih termalnih izvora i mnoštvo nalazišta lekovitog gasa i lekovitog peloida. Najtoplija lekovita voda izvire u Vranjskoj Banji, na jugu Srbije, a njena temperatura je 99oC. Najpoznatije srpske banje su: Niška Banja na jugu, Sokobanja na istoku, Vrnjačka Banja u centralnoj Srbiji, Banja Koviljača na zapadu i Banja Palić u Vojvodini, na severu zemlje. U Srbiji takođe postoji nekolik vazdušnih banja: Divčibare, Rudnik, Zlatibor itd.

U Bosni i Hercegovini zdravstveni turizam se razvija u petnaestak banjskih centara. Najviše termomineralnih izvora nalazi se u okolini Banja Luke, a najpoznatije banje u BiH su: Banja Laktaši, Banja Slatina, Banja Vrućica (najveći balneološki centar u BiH), Banja Fojnica i Banja Ilidža kod Sarajeva (sa najtoplijim izvorištem u zemlji temperature 58oC).

Balneološki centri u Hrvatskoj su veoma razvijeni i raspolažu bogatim prirodnim uslovima za razvoj zdravstvenog turizma. Prirodni lekoviti faktori su termalne vode, lekovito blato, naftalan, povoljna mikro klima, morska voda, alge, peska, morsko blato itd. Osim zdravstvenih programa, u većini hrvatskih banja postoje savremeni velnes centri i akva parkovi, brojni sportski tereni, odlični uslovi za razvoj kongresnog turizma i mnogi drugi sadržaji. Najviše termalnih izvora ima u kontinentalnom delu Hrvatske, u Zagorju i Slavoniji: Tuheljske, Stubičke, Krapinske i Varaždinske Toplice, Terme Jezerčica, Bizovačke Toplice (najtoplija voda u Hrvatskoj sa temperaturom od 96oC), Lipik, Topusko i Daruvar. U Međimurju se nalaze Toplice Sveti Martin, a na primorju su smeštene Istarske Toplice. Hrvatska je jedinstvena u Evropi po izvorištu lekovite nafte (naftalena), koje se nalazi u lečilištu Naftalan, u Ivanić Gradu kod Zagreba. Od lečilišta sa Jadrana najpoznatija su: Crkvenica, Opatija, Umag, Makarska, Veli i Mali Lošinj.

Slovenačke terme su moderno opremljene, sa izuzetnom infrastrukturom koju čine hoteli visokih kategorija, najmoderniji velnes centri i akva parkovi  i mnoštvo drugih zanimljivih sadržaja za goste, a zdravstveni centri u njima uz pomoć brojnih prirodnih lekovitih faktora, savremene medicinske opreme i stručnog osoblja omogućavaju vrhunsku prevenciju, lečenje i rehabilitaciju kod velikog broja bolesti. Najviše balneoloških centara smešteno je u Štajerskoj pokrajini: Terme Ptuj, Zeče, Dobrna,  Olimia, Topolšica, Laško i lečilište Rogaška. U Pomurju se nalaze: lečilište Radenci, Terme Banovci, Terme Lendava i Moravske Toplice, a oblasti Dolenjske i Posavine pripadaju: Dolenjske Toplice, Šmajerške Toplice i Terme Čatež. Na Primorju postoje dva lečilišta: Talaso Strunjan i Portorož. Najviše termalnih izvora imaju Terme Čatež, najtoplija voda je u Moravskim Toplicama, koja je, osim temperature od 72oC, karakteristična po svojoj crnoj boji i mirisu nafte, lečilište Radenci je karakteristično po svojoj pijaćoj mineralnoj vodi, poznatoj u svetu kao „Radenska tri srca“. Lečilište Rogaška ima jedinstvenu vodu na svetu po koncentraciji magnezijuma, „Donat Mg“ i najveći medicinski centar u Sloveniji. Terme Dobrna su najstarija slovenačka banja, a Terme Olimija imaju najveći akva park u zemlji.